Bezpieczeństwo, dobrobyt i demokracja w Europie nie mogą już zależeć od zmiennych nastrojów Stanów Zjednoczonych.

Unia Europejska stoi przed bezprecedensowymi wyzwaniami w momencie, gdy wielostronny porządek oparty na ONZ jest podważany. Strategia uspokajania Donalda Trumpa – od szczytu Sojuszu Atlantyckiego, poprzez deregulację przepisów dotyczących technologii cyfrowych, sztucznej inteligencji i środowiska, aż po upokarzające cła w Turnberry – nie działa. Ustępstwa i kompromisy nie zmniejszyły nieprzewidywalności i wrogości Trumpa. Wręcz przeciwnie, pogłębiły one strategiczną podatność Europy na zagrożenia, doprowadziły do nie do przyjęcia planu kapitulacji Ukrainy i politycznej deklaracji wojny wobec UE w postaci amerykańskiej strategii bezpieczeństwa narodowego, w której wzywa on do powrotu do Europy narodów i ogłasza w związku z tym sojusz z populistycznymi siłami nacjonalistycznymi na kontynencie.

Europa musi zatem wyciągnąć odpowiednie wnioski: jej bezpieczeństwo, dobrobyt i demokracja nie mogą już zależeć od zmiennych nastrojów Stanów Zjednoczonych. Strategiczna autonomia nie jest już opcją, ale koniecznością. Unia Europejska musi być zdolna do samodzielnego działania, przejęcia pełnej odpowiedzialności za własną obronę oraz obrony swoich interesów i wartości na arenie międzynarodowej w sposób suwerenny i wiarygodny.

Bardziej produktywna i konkurencyjna Europa jest warunkiem koniecznym dla osiągnięcia potęgi geopolitycznej i dobrobytu społecznego. Musimy zatem dopilnować, aby sprawozdania Letta i Draghiego dotyczące ukończenia jednolitego rynku i konkurencyjności europejskiej zostały w pełni wdrożone do 2028 r. Ponadto potrzebujemy wieloletniego budżetu, który będzie wspierał nowe inwestycje publiczne i prywatne w kluczowych i innowacyjnych gałęziach przemysłu. Wzywamy zatem Komisję do przedstawienia nowego wniosku dotyczącego wzmocnionej i bardziej ambitnej wieloletniej perspektywy finansowej (WPF), która będzie w stanie sfinansować europejskie dobra publiczne, w tym nowe priorytety w zakresie obronności i badań naukowych, przy jednoczesnym zachowaniu wymiaru społecznego i środowiskowego, spójność i rolnictwo, z poszanowaniem kontroli parlamentarnej i roli regionów i miast europejskich, finansowanych z rzeczywistych zasobów własnych UE.

Jednak przywrócenie konkurencyjności i modernizacja budżetu nie wystarczą, aby zbudować geopolityczną Europę. Podobnie jak w 1950 r., musimy skupić się na jednej kluczowej kwestii, a mianowicie na stworzeniu wspólnej europejskiej obrony wspieranej przez silniejszą unię polityczną. Tylko bardziej federalna Europa może sprostać tym wyzwaniom, gwarantując poszanowanie naszych podstawowych wartości i praw, chyba że jesteśmy gotowi zaakceptować Trumpa jako światową władzę polityczną w niejednoznacznym partnerstwie z Putinem i Xi Jinpingiem. Świadomi zagrożenia dla bezpieczeństwa UE i otwartej wrogości Trumpa, potwierdzonej strategią bezpieczeństwa narodowego, wzywamy państwa członkowskie Rady Europejskiej do ustanowienia wspólnej europejskiej obrony, zgodnie z art. 42 Traktatu o Unii Europejskiej, co można również osiągnąć poprzez nową stałą współpracę strukturalną między państwami członkowskimi, które wyrażą taką wolę, w przypadku braku jednomyślności. Będzie to europejski system obronny zdolny do koordynowania sił zbrojnych państw członkowskich w przypadku agresji wobec jednego z nich. Wymaga to utworzenia centrum dowodzenia i kontroli UE.

Ogólnie rzecz biorąc, instytucje i przywódcy UE muszą w pełni wykorzystać traktat lizboński, interpretując go w sposób federalistyczny we wszystkich obszarach, tak jak uczyniono to w przypadku reakcji na pandemię koronawirusa, zgodnie z apelem Draghiego o «pragmatyczny federalizm». UE nie byłaby potęgą handlową, gdyby polityka ta podlegała zasadzie jednomyślności. Musimy przezwyciężyć wetokrację w polityce zagranicznej, obronnej i finansowej. Bardziej solidny budżet europejski, z którego skorzystałyby niektóre państwa członkowskie, mógłby być uzależniony od ich poparcia dla uruchomienia mechanizmów umożliwiających przejście od jednomyślności do głosowania większością głosów. Jednocześnie Rada Europejska musi konsekwentnie realizować wniosek Parlamentu dotyczący reformy traktatów w celu zniesienia jednomyślności w systemie decyzyjnym UE – polityka budżetowa i podatkowa, polityka zagraniczna, polityka bezpieczeństwa i obrony, a także rozszerzenie powinny podlegać zwykłej procedurze ustawodawczej – w tym w odniesieniu do przyszłych zmian traktatów.

Uważamy, że Parlament Europejski może odegrać fundamentalną rolę we wdrażaniu niezbędnych reform instytucjonalnych, również w perspektywie rozszerzenia. Po pierwsze, uzależniając swoje poparcie dla kolejnych budżetów rocznych i wieloletnich ram finansowych od odpowiedzi Rady Europejskiej na powyższe postulaty. Po drugie, promując zgromadzenie międzyparlamentarne (Assises) w celu poparcia pełnej realizacji tych celów, a także doraźne zgromadzenie obywatelskie w celu zaangażowania obywateli i całej europejskiej sfery publicznej.

W tym celu popieramy utworzenie odnowionej, ponadpartyjnej i międzyinstytucjonalnej koalicji proeuropejskiej, skupiającej najbardziej zaangażowane państwa członkowskie w Radzie Europejskiej, proeuropejską większość w Parlamencie Europejskim i parlamentach krajowych, Komisję Europejską oraz instytucje regionalne i lokalne, ponad indywidualnymi ograniczeniami każdej instytucji, a także zorganizowane społeczeństwo obywatelskie o proeuropejskich poglądach. Wzywamy wszystkich do mobilizacji na szczeblu lokalnym, krajowym i ponadnarodowym w celu poparcia tych postulatów na rzecz bardziej suwerennej i demokratycznej Unii.

Grupa polityków i intelektualistów, w tym Jacques Attali, Daniel Cohn-Bendit i Dominique Méda, wzywa w felieton w gazecie «Le Monde», aby stworzyć bardziej federalną Europę i utworzyć odnowioną, ponadpartyjną i międzyinstytucjonalną koalicję proeuropejską, co w ich opinii jest jedynym warunkiem zagwarantowania suwerenności Unii Europejskiej.

Tekst ten oparty jest na oświadczenie przyjęte przez Komitet Działania na rzecz Stanów Zjednoczonych Europy wznowiona 18 października 2025 r. w Maison Jean Monnet, Houjarray/Bazoches-sur-Guyonne, Francja.