Odbudowa Europy: wyzwanie równie ważne, co wieloaspektowe

"Dowodzę armią, która nie ma nic". Ta gorzka uwaga Alfonsa Maisa, inspektora generalnego Bundeswehry, po nagłej agresji Rosji Putina na Ukrainę, może być skierowana zarówno do Europy, jak i do samych Niemiec.

Ten gniew i przerażenie z pewnością przemówią do Ursuli von der Leyen, przewodniczącej Komisji Europejskiej i byłej minister obrony Niemiec. Ale inni przywódcy Europy nie mogą się od niego uwolnić, po trzydziestu latach krótkowzroczności, w których ledwo starali się, poza zachowaniem przez Francję narzędzi odstraszania nuklearnego, odzyskać jakąkolwiek autonomiczną zdolność obronną, pomimo poprzednich pięćdziesięciu lat absolutnej zależności wojskowej od Stanów Zjednoczonych i frontalnej i lodowatej konfrontacji z totalitarną Rosją. Teraz Rosja, powróciwszy do swoich najgorszych demonów po chaotycznej liberalnej rekonwersji, która przekształciła się w mafię, chce teraz pomścić swoją eksmisję z kontynentu oraz swój polityczny i gospodarczy upadek za pomocą broni.

W takiej sytuacji nie można podjąć żadnych działań naprawczych, dopóki wszystkie dowody na zawiniony brak bezpieczeństwa Unii Europejskiej nie zostaną jasno ujawnione, a wszystkie wnioski nie zostaną należycie wyciągnięte. Ogromny program!

Nagromadzenie niepokojących ustaleń

"Szczęśliwa globalizacja" zalecana przez beztroską Unię Europejską, śpiącą pod swoimi handlowymi laurami, ustąpiła teraz miejsca globalnej redystrybucji kart, wraz z konfrontacją zbrojną na Ukrainie, kryzysem energetycznym wywołanym sankcjami wobec Rosji i powstaniem wrogiej osi wokół BRICS. Łączą one wschodzące potęgi "globalnego Południa" z dyktaturami wszelkiego rodzaju, w tym coraz bardziej ambitnymi i dominującymi Chinami oraz coraz bardziej mściwą i agresywną Rosją, które chcą wyprzeć nas z Afryki i innych pozycji na świecie. Wszystkie te państwa łączy pozorne dystansowanie się, jeśli nie wręcz sprzeciw wobec Zachodu, jego dominacji w przeszłości, jego obecnej pozycji oraz, w różnym stopniu, jego wolności i wartości demokratycznych.

Gdy na Ukrainie, u progu Europy, szaleje wojna na całego, wewnętrzna słabość Europy stała się, w końcu dostrzegalna dla wszystkich, śmiertelnym zagrożeniem. Pomoc, jakiej Europa stara się udzielić Ukraińcom, przy wsparciu NATO, nie byłaby wystarczająca bez decydującego wkładu Stanów Zjednoczonych, wszechmocnego i niekwestionowanego lidera Sojuszu Atlantyckiego, jednocześnie przyczyniając się, biorąc pod uwagę żałosny stan europejskich arsenałów, do pogorszenia własnego rozbrojenia w obliczu Rosji.

Stany Zjednoczone bez skrupułów każą Europejczykom płacić za tę długotrwałą zależność pod względem politycznym, gospodarczym, technologicznym i handlowym, a także za niezadeklarowane środki inwazyjnej kontroli.

Ale najgorsze dla Europy jest to, że jej zależność wiąże się z większym niż kiedykolwiek ryzykiem, że Stany Zjednoczone, w zależności od własnych wyborów i sytuacji na Pacyfiku, ponownie rozważą siłę swojego europejskiego zaangażowania.

Nie możemy również uniknąć wymykającego się spod kontroli kryzysu migracyjnego, przed którym stoi Europa w wyniku presji ze strony Afryki Subsaharyjskiej, z jej tragicznymi sytuacjami i licznymi ofiarami, ale także na skalę, która staje się przytłaczająca.

Zobaczymy katastrofalne skutki eksplozji afrykańskiej demografii na tle wewnętrznych wojen, porzuconych, zamęczonych lub sfanatyzowanych populacji oraz politycznej destabilizacji aktywowanej podstępnie przez Chiny i Rosję. Z kolei Europa, ze swoim bogactwem pomocy społecznej i wszelkiego rodzaju organizacji pozarządowych, doświadcza symetrycznej depresji demograficznej, pomimo dużych kontyngentów imigrantów, którzy już osiedlili się na jej ziemi. Brak silnej specyficznej tożsamości lub zjednoczonej organizacji ze wspólnymi granicami, brak przywództwa politycznego sprawia, że państwa południowe muszą radzić sobie z masowymi przyjazdami, które "niewidzialna ręka" w Brukseli próbuje następnie rozdzielić za pomocą improwizowanych kwot.

Niezależnie od tego, jak atrakcyjna może się ona wydawać tym imigrantom, Europa w żadnym wypadku nie stała się gospodarczym rajem, Eldorado "najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie" obiecanym przez iluzoryczną Strategię Lizbońską 2000-2010, która, bez żadnego poważnego programu, opierała się na kontynuacji sprzyjających wiatrów i wzajemnej wymianie "dobrych praktyk" w celu objęcia prowadzenia w wyścigu o nowe technologie.

Nie tylko przegrał wyścig. Została mocno poturbowana ze wszystkich stron i to w obszarach najbardziej strategicznych dla przyszłości. Mimo że zachowała swoje know-how i wiodącą pozycję w niektórych dziedzinach, takich jak aeronautyka, przestrzeń kosmiczna i, w przypadku Francji, energia jądrowa, jej ogólna konkurencyjność przemysłowa i technologiczna stale spadała w ciągu ostatnich kilku dekad, z rosnącą luką, którą trudno będzie nadrobić w obliczu rewolucji cyfrowej o niezliczonych zastosowaniach i reperkusjach. Zobaczymy między innymi konsekwencje szczególnie krótkowzrocznej polityki konkurencji ze strony brukselskiej Komisji, która zrobiła wszystko, co możliwe, aby zapobiec wyłonieniu się europejskich czempionów, jednocześnie otwierając europejski rynek bez ograniczeń dla amerykańskich i azjatyckich gigantów, zarówno w przemyśle, jak i usługach, którzy obecnie dominują nad nami bezsprzecznie.

Sprzedając wiele swoich patentów, marek i technologicznych okrętów flagowych bez rekompensaty, niezdolna do stworzenia własnych "GAFA" i zmuszona do coraz większego uzależniania eksportu przemysłowego od transferu technologii "pod klucz", Europa pozostała daleko w tyle za Stanami Zjednoczonymi, podczas gdy Chiny, a za nimi inni wschodzący konkurenci, dogoniły ją i prześcignęły w ciągu ostatnich dwudziestu lat w naprawdę oszałamiającym tempie.

W przeszłości Europa importowała siłę roboczą, aby produkować i eksportować swoje towary przemysłowe w świecie, w którym zdobyła wiodącą pozycję handlową. Dziś, zdegradowana głównie do gospodarki usługowej, której nie ma gwarancji kontrolować, i przeciążona ciężarem obciążeń socjalnych, importuje większość swoich produktów przemysłowych, stojąc w obliczu niechcianej presji migracyjnej, totalnej wojny u swoich drzwi, nieokiełznanego rosyjskiego ekspansjonizmu, niekończącej się zależności od bezpieczeństwa, strukturalnego kryzysu energetycznego, zaniku na scenie międzynarodowej i wrogości urażonego "globalnego Południa". Czy można przyćmić taki obraz?

Istotne wymagania, które stały się pilne

W obliczu tego bezprecedensowego kryzysu, który stanowi wyzwanie dla Europy w każdym obszarze, czas ucieka. W obliczu tornada wiatrów, wspólnotowa polityka małych kroków, tak wyważona, tak nieadekwatna i tak często przerywana długimi przerwami, a nawet prawdziwymi niepowodzeniami, nie może być kontynuowana.

Nierobienie niczego więcej byłoby programowaniem nieuchronnego upadku Europy, preludium do fatalnego upadku, który jest już odczuwalny w świecie przechodzącym głębokie wstrząsy.

"Ponowne uzbrojenie Europy" będzie oznaczać nie tylko ostateczne wyposażenie jej w broń defensywną, która zapewni jej autonomiczne bezpieczeństwo i odwiedzie jej przeciwników, czy to potencjalnych, zadeklarowanych czy jawnych, od jakiejkolwiek agresji, neutralizacji czy nawet podporządkowania.

To przezbrojenie będzie obejmowało, w najszerszym znaczeniu, ponowne wyposażenie od góry do dołu struktury europejskiej, która jest obecnie zredukowana do ustaleń w ostatniej chwili, tj. powierzchownych majsterkowań, które nie są wystarczające, aby skutecznie stawić opór, a nawet odzyskać - ponieważ wyrzeczenie się go jest mniej konieczne niż kiedykolwiek - pozycje utracone w obliczu burz, które narosły i nowych, które zagrażają.

Wreszcie, i bez wątpienia przede wszystkim, ponieważ wszystko jest ze sobą powiązane, będzie to oznaczać ponowne odkrycie wiary, przekonania i determinacji do wspólnego działania, które są jedynym sposobem na polityczne dozbrojenie Europy pod względem tożsamości i bezpieczeństwa.

Oczywiście nadal musimy znaleźć sposoby na połączenie tych wszystkich kwestii i reagowanie na nie, mając dwadzieścia siedem państw członkowskich, a wkrótce ponad trzydzieści. To jest zasadnicze pytanie, i tak naprawdę jedyne. Świadomość skali naszego upadku pozostanie daremna, jeśli nie dojdziemy do porozumienia w sprawie środków operacyjnych, aby skutecznie temu zaradzić, bez obawy, że będziemy musieli przewrócić stół, który stał się zbyt chwiejny!

Niezbędny francusko-niemiecki warunek wstępny

Pierwszym priorytetem będzie szybkie rozproszenie złego samopoczucia, które wprawdzie ma charakter przerywany i raczej rozproszony niż jawny, ale które obecnie wpływa na stosunki francusko-niemieckie. Traktat z Akwizgranu z 2019 r., który miał ożywić francusko-niemiecki Traktat Elizejski z 1963 r., nie spełnił tego zadania. Zamiast zobowiązać się do pogłębienia prawdziwej integracji politycznej, dyplomatycznej i w zakresie bezpieczeństwa, ten nieprzemyślany traktat wolał mnożyć nieuporządkowane obietnice dotyczące licznych i zbędnych form współpracy. Nie uwzględniono w nim postępów poczynionych w budowaniu Europy od 1963 r., reperkusji Brexitu, wyzwań związanych z naszym wspólnym bezpieczeństwem ani wstrząsów zachodzących na arenie światowej.

Nie zareagowano na plany unii politycznej zaproponowane wcześniej przez Niemcy prezydentom Mitterrandowi, a następnie Chiracowi, ani nawet w przeciwnym kierunku na perspektywy ożywienia europejskiego przedstawione przez prezydenta Macrona w jego przemówieniach na Sorbonie, w Strasburgu i w Berlinie.

Wręcz przeciwnie, klimat dwustronny stopniowo się pogarszał, poza i pomimo wspólnego europejskiego frontu na szczęście przeciwstawiającego się rosyjskiej agresji na Ukrainie, z sankcjami, które będą szczególnie kosztować Niemcy, zmuszone do ponownego rozważenia całej swojej polityki importu energii z Rosji i poświęcenia gigantycznej infrastruktury wprowadzonej wraz z nią.

Ale ta europejska solidarność z Ukrainą nie przeszkodziła kanclerzowi Scholzowi udać się solo do Pekinu, aby zabezpieczyć swój własny dwustronny handel, a następnie faworyzować amerykański przemysł w swoim narodowym programie zbrojeniowym o wartości 100 miliardów euro, zanim zainaugurował europejski program obrony nieba nad Europą, który okazał się nie mieć żadnego francuskiego udziału!

Możemy dostrzec w tej desynchronizacji i tych cięciach we wzajemnym partnerstwie skutki niewypowiedzianej, ale leżącej u podstaw niemieckiej niechęci do bycia traktowanym, osiemdziesiąt lat po zakończeniu II wojny światowej, jako wyrzutek z potężnej Rady Bezpieczeństwa ONZ, z Francją uparcie odmawiającą jakiegokolwiek europejskiego podziału stałego miejsca uzgodnionego w 1945 r. przez aliantów.

Jest jednak jeden sposób, w jaki mogliśmy rozwiązać tę sytuację i odbudować silny i prawdziwie zjednoczony wspólny interes z Niemcami, otwierając nowe perspektywy polityczne, dyplomatyczne, bezpieczeństwa, przemysłowe i technologiczne. Wymagałoby to zawarcia dwustronnego paktu zapewniającego, że stanowiska wyrażane przez Francję w Radzie Bezpieczeństwa będą odtąd wyrażane w imieniu obu krajów, co byłoby pierwszym krokiem w kierunku zapewnienia jednolitego europejskiego głosu. Dlaczego tego nie zrobiliśmy i dlaczego powinniśmy być zaskoczeni, gdy w zamian ponosimy podobne porażki?

Poszukiwanie dynamicznej większości wśród dwudziestu siedmiu państw członkowskich

Oczywiście, jedna jaskółka wiosny nie czyni, a takie francusko-niemieckie porozumienie samo w sobie nie wystarczyłoby, aby wyprowadzić Europę z koleiny, która z dwudziestoma siedmioma członkami nie przypomina już Europy sześciu krajów założycielskich, powołanej do życia przez Roberta Schumana i Jeana Monneta po uzyskaniu poparcia kanclerza Adenauera. Perspektywa "francusko-niemieckiego dyrektoriatu" może dziś nawet wzburzyć niektóre pióra, szczególnie na południu i wschodzie Europy.

Dlatego właśnie francusko-niemiecki tandem, który wydaje się być ważniejszy niż kiedykolwiek w przywracaniu siły napędowej integracji europejskiej i jej całkowitego dozbrojenia, powinien, jeśli odważy się na taki polityczny zamach stanu, zwrócić szczególną uwagę na zaangażowanie wszystkich swoich europejskich partnerów, którzy chcą uczestniczyć w ich bezprecedensowym postępie w kierunku integracji.

Obejmowałoby to niewątpliwie sześć krajów założycielskich, ale także wiele innych, chociaż nie byłoby możliwe ich zidentyfikowanie i policzenie przed podjęciem tego pierwszego kroku. Nie byłoby jednak nierozsądne oczekiwać stopniowego tworzenia nowej federacyjnej większości politycznej w ramach dwudziestu siedmiu państw, jako pierwszego kroku w kierunku skutecznego i autonomicznego przezbrojenia Europy na każdym poziomie.

Przewidywalne wsparcie publiczne

W obliczu takiej perspektywy wielu będzie się również zastanawiać nad postawą europejskiej opinii publicznej, która jest obecnie tak otwarta na populistyczne i eurosceptyczne prądy, nawet jeśli rosnąca część ich przywódców podejmie polityczne i wyborcze ryzyko przyspieszenia wspólnej integracji.

Pytanie to wydaje się jednak mniej ryzykowne, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka, ponieważ zazwyczaj jest ono zadawane równie źle, co błędnie interpretowane. Wszystkie badania opinii publicznej przeprowadzone wśród Europejczyków wykazały, że reakcje buntu lub wrogości wobec Brukseli nie są skierowane przeciwko integracji europejskiej jako takiej, ale przeciwko Unii w jej obecnym kształcie.

Nie bez powodu uważają oni, że UE równie szybko osłabia, a nawet znosi ochronę krajową, co jest powolna, a nawet niezdolna do zastąpienia jej konkretną ochroną europejską. Zmotywowana do aktywowania swobodnego przepływu kapitału, pragnąca zorganizować wewnętrzną dystrybucję migrantów z krajów trzecich, Unia Europejska wydaje się nie spieszyć z zapewnieniem sobie skutecznego przywództwa politycznego, zjednoczonych wspólnych funkcjonariuszy celnych na granicach zewnętrznych lub autonomicznej, nowoczesnej i odstraszającej armii.

Badania te wskazują również, że opinia publiczna nie byłaby wcale wrogo nastawiona do pojawienia się wreszcie znaczącego budżetu europejskiego, w miejsce 1% europejskiego PKB, tak skromnie przydzielanego przez państwa członkowskie, których własne budżety konfiskują połowę tego PKB, pod warunkiem, że takiemu transferowi towarzyszyłyby wspólne ramy eliminujące oszustwa i nierówności podatkowe między państwami, skutecznie wspierające wiarygodne zbiorowe bezpieczeństwo i bezpośrednio przyczyniające się do odczuwalnego ożywienia gospodarczego, wraz z nowymi miejscami pracy, które się z nim wiążą.

Wreszcie, podatnicy z zadowoleniem przyjęliby fakt, że takie przeniesienie, poprzez stworzenie znacznych korzyści skali, zmniejszyłoby ogólne obciążenie podatkowe, które stało się nie do zniesienia w wyniku powielania i marnotrawstwa podejścia "każdy dla siebie" w państwach członkowskich.

Zapewnienie sobie prawdziwych środków do autonomicznego bezpieczeństwa

Zapewnienie zbiorowego bezpieczeństwa wolnego od jakiejkolwiek presji, dominacji czy zastraszania wymagałoby od Europy podjęcia bezprecedensowego wysiłku w zakresie przemysłowego i konkurencyjnego dozbrojenia.

Warunkiem wstępnym byłaby fundamentalna zmiana stanowiska Wspólnoty w kwestiach obronności, które obecnie są zasadniczo wyłączone z jej kompetencji. Przykładowo, zamówienia obronne państw członkowskich nie są objęte otwarciem rynków zamówień publicznych, podczas gdy powinny być nie tylko objęte, ale także przedmiotem rzeczywistych wzajemnych preferencji, co jest jedynym sposobem na osiągnięcie politycznej i przemysłowej autonomii europejskiej obronności.

Podobnie, zamiast je zniechęcać, Komisja powinna promować i przyspieszać europejską współpracę i ugrupowania przemysłowe, aby zapewnić, że nadrobimy nasze opóźnienia technologiczne, zwłaszcza w zakresie technologii cyfrowej, sztucznej inteligencji i robotyki, które rewolucjonizują wszystkie dane i wszystkie sektory, począwszy od obronności. Szczególną uwagę w ramach przezbrojenia należy zwrócić na aeronautykę, wyrzutnie i pociski rakietowe, satelity i przestrzeń kosmiczną, a także kontrolę morską. Tego rodzaju europejskie przesunięcia stworzyłyby dużą liczbę innowacyjnych miejsc pracy i bezprecedensowe sieci podwykonawstwa obejmujące liczne MŚP na skalę europejską.

Najbardziej drażliwą kwestią pozostaje oczywiście odstraszanie nuklearne. Niemcy i inne kraje europejskie nie mają niedoboru takiej broni na swojej ziemi, ale pod wyłączną kontrolą amerykańską. W obliczu sześciu tysięcy rosyjskich i pięciu tysięcy pięciuset amerykańskich głowic nuklearnych, Francja, jedyna autonomiczna potęga nuklearna w Unii Europejskiej po odejściu Brytyjczyków, może wystawić trzysta, z których większość jest dobrze ukryta pod morzami świata, zdolnych do zapewnienia wystarczająco wiarygodnego i potężnego środka odstraszającego przed absurdem przesady.

Czy można sobie zatem wyobrazić, że Francja mogłaby rozszerzyć swoją ochronę odstraszania na całą Unię Europejską, która w zamian uczestniczyłaby w odpowiednim doposażeniu systemu będącego na jej usługach (lotniskowce, okręty podwodne, pociski rakietowe)? Taka perspektywa byłaby niewątpliwie do przyjęcia dla naszych europejskich partnerów, gdyby ten środek odstraszania opierał się na solidnych i nieodwracalnych gwarancjach, towarzysząc jednocześnie potwierdzeniu skutecznej i zmodernizowanej wspólnej armii konwencjonalnej pod europejskim dowództwem. W razie potrzeby, to do niej należałaby obrona Unii Europejskiej przed eskalacją lub rozszerzeniem wojny o wysokiej intensywności, takiej jak ta na Ukrainie, a odstraszanie nuklearne miałoby jedynie chronić przed pokusą użycia go przez drugą stronę.

Takie autonomiczne przezbrojenie Unii odbyłoby się przy zachowaniu wierności Sojuszowi Atlantyckiemu i NATO, ale bez nakładania na siebie wiecznej i bezwarunkowej zależności podlegającej jedynie dobrej woli naszego potężnego amerykańskiego sojusznika.

Stawianie czoła niepewności przyszłości poprzez ryzykowanie śmiałości już dziś

Dla Europy, która zapomniała o lekcji "si vis pacem, para bellum" i teraz płaci za to wygórowaną cenę, nadszedł czas, aby dokonać wyboru. Czy w obliczu utrzymującej się niepodzielnej amerykańskiej dominacji i wzrostu nowych imperializmów, które traktują ją ze źle skrywaną protekcjonalnością, starając się na wszelkie sposoby konkurować z nią, marginalizować ją, wypierać, dzielić, a nawet podporządkowywać, Europa w końcu wykaże się odrobiną odwagi, w końcu świadoma, że "prawdziwy szacunek wymaga odwagi ryzyka"?

Dla dzisiejszej Europy ryzyko to nazywa się integracją polityczną, która jest warunkiem jej globalnego dozbrojenia. W skali globalnej Europejczycy skurczyli się. Podzieleni, stali się mało znaczącymi, łatwymi zabawkami dla wszelkiego rodzaju zewnętrznych manipulacji. Ale zjednoczeni, mogą przekroczyć samych siebie, stając się sfederowaną potęgą liczącą pół miliarda mieszkańców, zdolną do gry na równych prawach z każdym innym, zdobywając szacunek i odgrywając aktywną rolę w innego rodzaju globalizacji, która jest spokojniejsza, bardziej zrównoważona, bardziej szanująca prawa i wolności wszystkich oraz bardziej zainteresowana nowymi wspólnymi priorytetami, w szczególności priorytetami środowiskowymi, dla planety.

Na co więc czekamy?